Tinnitus is a common medical symptom having a perception of an auditory sensation in the absence of a corresponding external stimulus. It occurs due to excessive talking on mobile phones, use of earphones, sound pollution, etc. On analysis of disease with the Ayurvedic approach, it seems to be nearer to Vata kaphaj dominant Karnanaada. In the present case, a 22 years old female patient having a complaint of ringing sound in both ears right more than left for 2 years along with disturbance of sleep, irritation, and headache, from past 3 months was treated with Ayurvedic treatment like karnapoorana with bilwadi taila followed by medhya rasayana for 45 days. The patient was observed before and after treatment and got the significant result. Karnapoorana has property vatahara, healing, control over-hyper stimulus of nerves and internal medicine Saraswatarishta has neuroprotective properties. This single case study can indicate that sthanika chikitsa with medhya rasayana can help in the management of vata-kaphaja karnanada. Read More…
Skin is the largest organ of body. Charmkushta and Alasak are skin diseases mentioned in Charak Samhita[1],Ashtang Sangrah,Ashtang Hruday[2] and Madhav Nidan in kushta nidan and chikitsa adhyay as kshudrakushta. According to Acharya Charak Charmakushta and Alasak has vata-kaph dosh predominance[3]. Depending on symptoms we can correlate it with lichen planus. Lichen planus is an autoimmune disease characterized by dense, band like (lichenoid) infiltrate in upper dermis[4]. In this case report patient with lichen planus treated with ayurvedic medicines following the principles of deepan, pachan, shodhan, etc. This treatment helps in exfoliation of the epidermis and promote new skin cell formation. Read More…
Skin is the first organ of the body interacting with external environment. It acts as a first line of defense against physical, chemical and biological agents. Herpes zoster is an acute viral infection of sensory ganglia and the corresponding cutaneous area of innervations characterized by fever and localized pain with vesicular eruption over single dermatomes. In our ancient classics of Ayurveda Herpes zoster is having similarity with ‘Pittaja Visarpa’. Visarpa is one of the major skin diseases which are explained in detail apart from Kushtha vyadhi. This gives us an idea about the seriousness and significance of the disease. The management of Herpes zoster includes Antiviral drugs, Corticosteroids and Topical agents which have certain limitations. If this condition is not treated in early stages becomes a great challenge due to a higher rate of complications such as neurological sequel, Palsy etc. Read More…
Skin (Twacha) is one of the imperative Presentable organs of the body. Icthyosis is the disease of skin. It can be genetic or acquired, results from excess keratin production or increased adherence of corneocytes which disrupts the normal development of the epidermis. It is characterized by brownish-black discolored, dry, scaly, rough and itchy skin [1]. Skin diseases are explained in kushtha vyadhi. There are aparisankhyey (innumerable) types of Kushtha vyadhi according to dosha anshansh Kaplanas, vedana, varna, sthana etc.[2] Thus by using yukti praman we can treat the Acquired icthyosis by its Doshadhikya i.e vata-kapha pradhan. In this case report Patient with Acquired icthyosis is treated with abhyantar mahatiktak ghruta and locally Shweta malahar according to its Doshadhikya and beneficial result was seen. Read More…
Learning is a process in which knowledge is achieved by attentiveness and focus on specific objectives and the learner is able to perceive the knowledge. Meditation practiced over a period of time changes perception, attention and cognition. This project aims to inculcate, assess and obtain the perceptions of 57 potential learners of first year preclinical students which were selected on the basis of their Pre Meditation Test scores. The intervention of Heartfulness meditation is intervened daily up to 6 weeks. The scores of each subject after intervention were evaluated in Post Meditation Test and they were found significant. So it was concluded that meditation was found to be effective in improving the learning of the potential learners as observed through their better academic performance with increase in Post Meditation Test scores. The analysis of their perception about intervention revealed the enhancement in their attention, concentration, focus, ability to organize and time management, class communication and stress management. Read More…
Amlapitta is the commonest illness found in the present time. Nowadays due to unawareness about Prakruti, individuals are practicing inappropriate diet and lifestyle which leads to disturbances in digestive system. Due to this, Pitta Dosha is imbalanced and common results are Amlapitta. A patient of 28 years old was diagnosed as Urdhvaga Amlapitta. Classical treatment according to Ayurved text i.e. Pittaghna Basti, Shirodhara and Shamana Chikitsa were given to patient. Material and Methods: This is a case study of Urdhvaga Amlapitta, where 28 years old male patient having symptoms of Shirashoola, Hrullas, Kshudhamandya, Sarvangkandu, Krodhadhikya and Malavashtambha symptoms were indicating confirmed diagnosis of Urdhvaga Amlapitta. Patient was planned for Pittaghna Basti and Shirodhara Chikitsa. VAS Scale and gradations was applied for the assessment of all symptoms. Observation and Result: Significant results were observed and symptoms of Urdhvaga Amlapitta were reduced. It also shows significant changes in VAS Scale and gradations. Conclusion: It can be concluded that Pittaghna Basti, Shirodhara and Shamana Chikitsa is very effective in Urdhvaga Amlapitta. Read More…
Respiration is a vital function of body. Clear scientific explanation of the process with contents to the Shwas Etymology is being texted from the vedas. Basic notions about respiration and bodily vayu’s appear in the literature of the Vedic Samhitas. By the end of the Principal Upanishada’s, this knowledge began to be codified into the classical medical literature of Ayurved. A high quality of Medical Knowledge was prevalent in Ancient India. The Atharva Veda is deemed to be an encyclopedia for Medicine. Vedas are the fundamental knowledge source. They are commonly referred as scripture, which is accurate. Respiration explained in vedas’s quotes the pneumatic exchange also. a href=”https://ayurvedpatrika.org/wp-content/uploads/2023/03/Ranade-Prize.pdf” target=”_blank”> Read More…
Brihatvatchintamanirasa is an Herbomineral Ayurvedic preparation mentioned in Bhaishajyaratnavali, Vatvyadhirogadhikara containing Swarna Bhasma, Rajata Bhasma, Abhraka Bhasma, Loha Bhasma, Praval Bhasma, Mukta Bhasma, Rasasindoor and Kumari Swarasa. It is indicated in Vata Dosha Imbalance diseases such as Pakshaghat (Hemiplegia, Paralysis), Ardita (Facial Palsy), Kampavata (Tremors), Vatapittakruta Rogas, etc. Key words – Swarna kalpa, Swarna Bhamsa, Vatavyadhi, Pakshaghat, Ardit, Kampavata. Introduction – Herbo-mineral formulation occupies significant seat in Ayurvedic pharmaceutics. Nearly 70 % formulations include combination of one or more metallic/mineral Bhasma with several herbs which have supporting role in improving efficacy of Bhasma, reliving symptoms of disease and to avoid adverse effect of Bhasma. Brihatvatchintamanirasa is one such Herbo-mineral combination. Read More…
हरीतकीनां प्रस्थार्धं प्रस्थमामलकस्य च ।
स्यात् कपित्थाद्दशपलं ततोऽर्धा चेन्द्रवारुणी ॥138॥
विडंग पिप्पली लोध्रं मरिचं सैलवालुकम् ।
द्विपलांशं जलस्यैतच्चतुर्द्रोणे विपाचयेत् ॥139॥
द्रोणशेषे रसे तस्मिन् पूते शीते समावपेत् ।
गुडस्य द्विशतं तिष्ठेत्तत् पक्षं घृतभाजने ॥140॥
पक्षादूर्ध्वं भवेत् पेया ततो मात्रा यथाबलम् ।
अस्याभ्यासादरिष्टस्य गुदजा यान्ति संक्षयम् ॥141॥
ग्रहणीपाण्डुहृद्रोगप्लीहगुल्मोदरापह: ।
कुष्ठशोफारुचिहरो बलवर्णाग्निवर्धन: ॥142॥
सिद्धोऽयमभयारिष्ट: कामलाश्वित्रनाशन: ।
कृमिग्रन्थ्यर्बुदव्यंगराजयक्ष्मज्वरान्तकृत् ॥143॥ इत्यभयारिष्ट: । अधिक वाचा…
आवळयाचा सिझन आला की वैद्य वर्गाला च्यवनप्राश बनविण्याचे वेध लागायला सुरवात होते. मार्केटमध्ये कितीही प्रकारचे च्यवनप्राश उपलब्ध असले तरी अनेकांचा आपापल्या वैद्याकडून त्याने तयार केलेल्या च्यवनप्राश विकत घेण्याकडे अधिक कल असतो. त्यामुळे दरवर्षी च्यवनप्राशचे पाठ वैद्यवर्ग आवर्जुन लावत असतात. बहुतांश वैद्यांचा कल ग्रंथोक्त पाठाप्रमाणे च्यवनप्राश बनविण्याकडेच असतो. थोड्याफार फरकाने पाठभेदाने हीच परंपरा चालत आलेली आहे. मार्केट मध्ये उपलब्ध होणारा च्यवनप्राश हा जास्तीत जास्त व्यापारी दृृष्टिकोन समोर ठेऊन तयार केलेला आढळतो. त्यातही विशेषत्वाने ग्राहकांची रूची, चव, आवड, निवड, त्यावेळचा ट्रेंड इ. गोष्टी नजरेसमोर ठेऊन च्यवनप्राश तयार केला जातो. कारण या गोष्टींवरच व्यापार-टर्नओव्हर व त्या अनुषंगाने होणारा नफा अवलंबून असतो. म्हणूनच आज बाजारात मिळणारा च्यवनप्राश हा चॉकलेट फ्लेवर, ऑरेंज, पाईन अॅपल स्ट्रॉबेरी इ. अधिक वाचा…
गर्भधारणेमध्ये स्रीप्रमाणेच पुरूषाचा सहभाग असतो. स्त्रीमध्ये गर्भधारणा होण्यासाठी पुरष – शुक्राणू (शुक्रजंतु ) व स्त्रीबीज यांचे मिलन होणे आवश्यक असते.
प्राथमिक तपासणीत प्रथम पुरुषाच्या वीर्याची तपासणी केल्यास पुरुषाच्या -१. वीर्याची प्रमाण (), २. शुक्राणूंची संख्या () ३.शुक्राणूंची गतिशीलता () ४.वीर्याचे घनत्व (), ५.शुक्राणूंचा आकार(), ६.शुक्राणूंची स्त्रीच्या गर्भाशयात सक्षम अवस्थेमध्ये राहण्याची कार्यक्षमता टिकून राहण्याचे सामर्थ्य या सर्व गोष्टींची कल्पना येते. त्याचप्रमाणे रक्ततपासणी केल्यास पुरुषाच्या हार्मोन्सच्या संतुलनाची कल्पना येते. अशा विविध पध्द्तीचा वापर करून प्रजनननिगडीत समस्या सोडवण्यास मदत होते. अपत्य असंभव समस्येमध्ये स्त्रीदेहाच्या वैशिष्ट्यांप्रमाणेच पुरुषदेहाची वैशिष्ट्येसुद्धा कारणीभूत असू शकतात. अधिक वाचा…
लोहासवाचा मुख्य अधिकार असलेल्या पाण्डू रोगामधील लोहासवाचे कार्य व अग्निवृध्दिकर कार्य या संबंधी विस्तृत माहिती मागील दोन भागांमध्ये बघितल्यानंतर ह्या भागात आपण लोहासवाच्या फलश्रुतीतील इतर व्याधींमध्ये ते कसे काम करते हे बघणार आहोत. औषधाच्या फलश्रुतीच्या अध्ययनाच्या निमित्ताने एक गोष्ट लक्षात आली ती अशी की लोहासवाचा व नवायस लोहाचा पाठ अगदी सारखा आहे, दोन्ही कल्पांमध्ये एकसारखीच घटक द्रव्ये आहेत. फक्त या दोन्ही कल्पांत लोहाच्या प्रमाणात फरक आहे नवायस लोहात सर्वांच्या समभाग (सर्व नऊ द्रव्ये एक एक भाग व लोह नऊ भाग म्हणूनच त्याचे नाव नवायस असे आहे) तर लोहासवात लोहासह सर्व द्रव्ये चार चार पल आहेत. अधिक वाचा…
द्वितीय लेखात आपण रेफरन्स देण्याच्या पद्धतींचा उल्लेख केला होता आणि त्याच वेळी मी लिहिले होते की, त्याबद्दल पुन्हा कधीतरी पाहू. पाचव्या लेखात प्रस्तावना कशी असावी ते पाहिले आणि उदाहरण म्हणून एका पबमेड आर्टिकलची प्रस्तावना देखील दिली होती. त्याच सोबत त्या प्रस्तावनेमध्ये वापरलेले रेफरन्स देखील दिले होते. आज आपण रेफरन्स बद्दल माहिती पाहणार आहोत. अधिक वाचा…
दीर्घ आयुष्य आणि तेही स्वास्थ्यपूर्ण हवे असेल तर निश्चितच ओज या भावपदार्थाला दुर्लक्षून चालणार नाही याची कल्पना आपणास ओजाची कार्य पाहिल्यानंतर निश्चितच येते. हा दीर्घयुष्य, स्वास्थ्य आणि ओज यांचा संबंध आपण दोन टप्प्यात पाहणार आहोत. १) गर्भधारणा – गर्भावस्थेतील काळ आणि ओज व २) जन्मोत्तर – काल आणि ओज अधिक वाचा…
आक्रमणानंतर हेतुपूर्वक खच्चीकरण करण्यात आले. संस्कृत, व्याकरण, पदार्थविज्ञान, तर्कशास्त्र, सांख्य, वैशेषिक दर्शन यांचा अभ्यास हा आयुर्वेद शास्त्राच्या आकलनासाठी आवश्यक असलेला पायाच ढासळला. त्यामुळे आज पंख छाटलेल्या पक्षासारखी, आयुर्वेद शास्त्रातील बहुतेक विद्यार्थ्यांची स्थिती आहे. तरीही काही परंपरा अजूनही आयुर्वेदातील शिक्षण संशोधनाची एक परंपरा होती. गुरुकुल पद्धतीने, गुरुंच्या सान्निध्यात राहून आयुर्वेदाची तात्त्विक आणि व्यावहारिक बाजू समजून घेणे आणि त्याचे परिशीलन करत राहणे, ही आयुर्वेद शिक्षणाची पद्धत होती. या परंपरेचे इंग्रजांच्या दमदारपणे, शास्त्र समजून घेऊन, नवनवे प्रयोग करताना संपूर्ण देशभर आढळतात. अधिक वाचा…
पुरुष रुग्ण २५ वर्ष. अविवाहित. सिव्हील इंजिनीयर. २ वर्षापासून उदर, पृष्ठ, हस्त, पाद, शिरो सर्वांग त्वक दुष्टी, रजोविमुचन होते, स्राव नाही, रौक्ष्य, कंडूयन यासाठी allopathy चिकित्सा घेतली. Allopathy चे निदान Psoriasis vulgaris असे होते. यासाठी allopathy चिकित्सा व steroids घेतले. पण त्याने उपशम नाही. रूग्णाने आयुर्वेदिक (सिद्धसाधित) वैद्याकडे चिकित्सा घेतली. तेथे वमन पंचकर्म व्यापद झाले. रूग्ण स्नेहपाना दरम्यान वर्धमान मात्रेत स्नेहपान केल्यावरक्षुधाबोध होण्यापूर्वी आहार सेवन करत असे. तसेच building construction site वर काम करत असे. पश्चात् सम्यक स्नेहपान नसताना वमन केले. वमनही हीन शुद्धी असलेले झाले. यासारख्या हेतूंमुळे दोष आणखीवाढले व शाखेत अधिकच लीन झाले. अधिक वाचा…
